این سؤال برایتان پیش آمده که ناشر یعنی چه؟ یا همان‌طور که در عنوان این مطلب نوشته‌ایم می‌خواهید بدانید ناشر کیست و چه کار می‌کند؟ زیاد منتظرتان نمی‌گذاریم. با ما همراه باشید تا هم به این پرسش پاسخ دهیم و هم درباره انتشارات و نشر کتاب بیشتر بدانیم.
ناشر فرد، گروه یا نهادی است که با مجموعه‌ای از امکانات و اقدامات فنی و تخصصی نسبت به چاپ و توزیع اثر چاپی اقدام می‌نماید. کار ناشر اجرا یا نظارت است به این معنی که کلیه مراحل لازم برای چاپ یک اثر شامل حروفچینی، صفحه آرایی، لیتوگرافی، چاپ، صحافی، پخش و فروش کتاب توسط ناشر یا زیر نظر او انجام می شود. در واقع نشر کتاب اصلی‌ترین کار ناشر است. در ادامه درباره اینکه نشر یعنی چه؟ ناشر کیست؟ انتشارات چیست و چه اهمیتی دارد صحبت می‌کنیم و از وظایف آن می‌گوییم.
نشر یعنی چه و اهمیت انتشارات چیست؟
نشر نوعی فرآیند است که در آن دست‌نوشته‌ها، افکار و پیشنهادهای نویسندگان به اثر چاپی تبدیل می‌شود. به عبارتی نشر مدیریت، تهیه و تولید مواد خواندنی آموزشی، علمی و غیره چاپ و انتشار آنها است. پدیده نشر در واقع با اختراع خط و نوشتن آغاز شد و ابزاری است برای حفظ و انتقال هرگونه پیام در زمان حال و آینده. هرچند نیاز بشر به برقراری ارتباط پیش از خط و نوشتن نیز وجود داشت و به صورت ارتباط شفاهی بود، محدودیت‌هایی هم داشت.
مثلاً انتقال اطلاعات بدون تماس حضوری دو نفر در یک مکان یا زمان مشخص مقدور نبود. با اختراع خط و شکل‌گیری صنعت چاپ بود که انتشارات رونق گرفت. رونق نشر و انتشارات و به ویژه نشر کتاب، بسیاری از محدودیت‌های انتقال اطلاعات را از بین برد و چنین بود که اهمیت خط، چاپ، نشر و انتشار کتاب آشکار شد.
ناشر یعنی چه؟ ناشر کیست؟
شاید شما هم گمان می‌کنید که ناشر همان انتشارات است! آیا این تصور درست است؟ آیا آشتباه فکر می‌کنید؟ در پاسخ بگوییم که بخشی از این تصور درست است؛ آن جایی که هر دو آثار و نوشته‌های نویسندگان را منتشر می کنند. اما ناشر دقیقاً همان انتشارات نیست! در واقع ناشر فردی است که کار نشر کتاب ها و آثار را بر عهده می گیرد و اغلب مسئول و مدیر انتشارات است. حتی ناشر می تواند همان صاحب اثر باشد.
در گذشته نویسندگان می توانستند بدون نیاز به فرد ناشر، اثر خود را به چاپ انبوه برسانند اما پس از تصویب قانونی در وزارت فرهنگ و ارشاد، لازم است که هر صاحب اثری مراحل انتشار کتاب یا اثر خود را به وسسه‌های انتشارات بسپارد.
همان‌طور که گفتیم انتشارات به مجموعه یا موسسه فرهنگی گفته می‌شود که مراحل مختلف نشر و چاپ کتاب را انجام می‌دهد. ناشر یکی از افرادی است که در انتشارات کار می‌کند. ناشر کتاب در واقع و در بیشتر مواقع شخص اول یا همان مدیر انتشارات است. البته در گذشته و تا پیش از لغو شدن قانون ناشر مولف، ناشر به فردی گفته می شد (و یا انتشارات به مکانی گفته می شد) که در آن صرفاً کتاب یا روزنامه و یا مجله به صورت کاغذی تولید و منتشر می‌شد، اما با رشد تکنولوژی همچنین کاربرد‌های اینترنت، حوزه اختیارات و وظایف ناشر و انتشارات، از محدوده صرفا مرتبط به کاغذ خارج شد و به نسخه‌های الکترونیکی کتاب‌ها و چاپ دیجیتال نیز گسترش پیدا کرد.
انتشارات چیست؟
اگر بپرسید انتشارات چیست؟ باید بگوییم ساده ترین توضیحی که می توان بیان کرد این است: انتشارات مؤسسه یا مجموعه‌ای فرهنگی است که اجازه نشر و چاپ کتاب ها را از سوی نویسندگان دارد. اما باید بدانید که وظایف انتشارات به همین موضوع ختم نمی‌شود. انتشارات تا پایان چاپ و فروش کتاب ها در کنار نویسنده حضوری پررنگ خواهد داشت. در واقع شما برای چاپ کتابهای خود باید به انتشارات ها مراجعه کنید تا به مرحله فروش آن برسید.
هر کدام از کارمندان انتشارات با توجه به نقش خود، بخشی از مراحل آماده‌سازی و بررسی اثر را بر عهده می‌گیرند. ناگفته پیداست که در هنگام فروش کتاب ها و توزیع آن در بازار، درصدی از میزان فروش یک اثر را به عنوان دستمزد به انتشارات تعلق می‌گیرد.
انتشارات چه بخش‌هایی دارد؟ کار انتشارات چیست؟
موسسه انتشارات شامل بخش‌های مختلفی است که هر کدام وظایفی خاص برعهده دارند. بخش‌های مهم هر مؤسسه انتشارت عبارتند از:
- دفتر مدیر انتشارات
- بخش تولید فرهنگی
- بخش تولید فنی و هنری
- بخش تولید چاپی
- بخش مالی و اداری
- بخش بازاریابی، تبلیغات ، پخش و فروش
- روابط عمومی
بخش تولید فرهنگی (قلب انتشارات)
بخش تولید فرهنگی بخش اصلی یا به عبارتی قلب هر انتشارات است. زیرا مهم‌ترین اقدامات انتشارات در این بخش شکل می‌گیرد. مهم‌ترین وظایف بخش تولید فرهنگی در انتشارات شامل موارد زیر است:
- بررسی و ارزشیابی دستنوشته‌های تحویل‌شده
- تهیه گزارش‌های فنی درباره آنها
- ویراستاری
- آماده‌سازی آثار برای چاپ
- تهیه نمایه کتاب
- گفتگو با پدیدآورندگان
- عقد قرارداد
- برآورد مالی هزینه‌های چاپ کتاب
- نظارت بر چاپ و نمونه‌خوانی
- طراحی جلد کتاب
لازم به یادآوری است همه مراحلی که برای چاپ و نشر کتاب لازم است، توسط انتشارات یعنی ناشر و سایر کارمندان نشر انجام می‌شود. مراحل چاپ و نشر کتاب شامل مواردی از جمله تدوین سیاست و برنامه، گفتگو، توافق و عقد قرارداد با پدید‌آورنده، آماده‌سازی برای چاپ طراحی و تولید، توزیع و فروش.
مدیر انتشارات کیست؟
مدیر انتشارات در واقع همان ناشر است. او بالاترین مقام در مؤسسه انتشاراتی است و وظیفه‌اش مانند هر مدیر دیگری، اداره واحد و تصمیم‌گیری درباره امور انتشارات است. گاه در رأس هرم تشکیلات نشر، هیئت مدیره وجود دارد و آنها از میان خود، یا حتی خارج از جمع خود، کسی را به عنوان مدیر عامل برمی‌گزینند. در واحدهای دولتی و وابسته به دولت ممکن است هیئت امنا در رأس هرم تشکیلات قرار گرفته باشد. در نشر غیردولتی، مدیر ممکن است خود سرمایه‌گذار یا بانی اصلی نشر یا انتشارات باشد.
وظایف مدیر انتشارات یا ناشر چیست؟
- ارتباط با نویسندگان و مترجمان برای انتخاب و گرفتن سفارش تولید
- بررسی و نیازسنجی وضعیت فرهنگی و تمایلات مردم برای شناسایی نوع موضوعات و کتابهای مورد علاقه آنها
- خواندن و ارزیابی متون نویسندگان یا مترجمان به کمک متخصصان
- دریافت مجوز نشر برای کتاب (گذراندن مراحل ممیزی در سازمان مربوطه)
- انجام برنامه ریزی های لازم برای آماده سازی کتاب
- نظارت بر ویراستاری، نمونه خوانی و مواردی از این دست
- سفارش مراحل مختلف چاپ از جمله عکس و تصویر، صفحه‌آرایی و مواردی از این قبیل
- مذاکره و گفت‌وگو با پدیدآورندگان و عقد قرارداد با آنها
- برآوردهای مالی چاپ کتاب
- نظارت بر چاپ و صحافی کتاب
- نظارت بر روند توزیع و فروش کتاب
جمع‌بندی
انتشارات مؤسسه‌ای است که کار اصلی آن نشر کتاب و چاپ آن است. ناشر یکی از افرادی است که در انتشارات کار می‌کند و معمولاً مدیریت انتشارات را بر عهده دارد. مواردی از جمله تدوین سیاست و برنامه، گفتگو، توافق و عقد قرارداد با پدید‌آورنده، آماده‌سازی برای چاپ طراحی و تولید، توزیع و فروش.
کتاب کار انتشارات و در حیطه وظایف آن است . ناشر مدیریت و مسؤلیت نظارت اصلی و تصمیم‌گیرهای لازم برای مراحل مختلف آماده‌سازی و نشر کتاب را از ابتدا و پیش از چاپ کتاب تا انتها و پس از چاپ کتاب بر عهده دارد.
