کتابخانه های سلطنتی

احتمالاً نیازی به گفتن نباشد که کتابخانه های سلطنتی چیست و چطور به وجود می‌آید.

می‌دانید چرا؟ زیرا معنای کتابخانه های سلطنتی مثل روز روشن است!

کتابخانه های‌ سلطنتی همان کتابخانه هایی هستند که پادشاهان در کاخ خود برپا می‌کرده‌اند.

 راه‌اندازی کتابخانه های سلطنتی در ایران وجهان انجام می‌شده است.

این در حالی است که شاید کمتر کسی درباره آن‌ها چیزی شنیده باشد.

می‌خواهیم کتابخانه های سلطنتی جهان و ایران را بیشتر به شما خوانندگان فرهیخته بشناسانیم.

با همین هدف، رفته‌ایم سروقت ۶ مورد از کتابخانه های سلطنتی جهان و 2 مورد از کتابخانه های سلطنتی ایران.

از عراق و مصر و ترکیه گذشتیم تا رسیدیم به دانمارک و بلژیک و پرتغال.

در ایران هم دو کتابخانه سلطنتی پیدا کردیم: یکی به جا مانده از همت فتحعلی‌شاه قاجار و دیگری با تلاش‌های فرح پهلوی.

ضمناً برای بهره‌مندی از خدمات چاپ روز می‌توانید روی دکمه زیر کلیک کنید

کتابخانه سلطنتی آشوربانیپال در عراق امروزی

شاید نام این کتابخانه سلطنتی برایتان عجیب باشد اما برگرفته از نام پادشاهی است که صاحب کتابخانه بوده است.

کتابخانه سلطنتی آشوربانیپال که از نظر موقعیت جغرافیایی جایی در عراق امروزی واقع شده است تا مدت‌ها به‌عنوان قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا شناخته می‌شد.

این کتابخانه به نام اخرین پادشاه بزرگ امپراتوری آشور است. این پادشاه آن‌قدر اهل مطالعه بود که دوست داشت هر طور کتابی را در کتابخانه سلطنتی داشته باشد، از کتاب‌هایی در حوزه جغرافیا و پزشکی گرفته تا کتاب‌های ادبی.

نام کتاب حماسه گیلگمش را شنیده‌اید؟

این کتاب قدیمی‌ترین اثر ادبی مکتوب در تاریخ بشر است و در این کتابخانه سلطنتی نگهداری می‌شود.

کتابخانه سلطنتی اسکندریه در مصر

اسکندر مقدونی با اینکه بیش از هر چیز سودای جهان‌گشایی در سر می‌پرواند.

با این حال، پس از اینکه کتابخانه آشوربانیپال را دیده بود تصمیم داشت با کتاب‌هایی که به نام غنیمت جنگی جمع‌آوری کرده بود،کتابخانه‌ای باشکوه‌تر بنا کند و البته عمرش وفا نکرد.

پس از او یکی از فرماندهان ارتش اسکندر دستور داد کتابخانه سلطنتی اسکندریه در مصر برپا شود.

این کتابخانه تا پیش از حمله رومیان و فتح مصر (حدود ۳۰ سال پیش از میلاد مسیح) پررونق بود اما در جریان آن جنگ، این کتابخانه در کام آتش فروکشیده شد.

در نتیجه تمام کتاب‌ها و طومارهای کم‌نظیری که در آنجا نگهداری می‌شد، در آتش سوخت.

کتابخانه سلطنتی امپراتوری قسطنطنیه در ترکیه امروزی

کتابخانه سلطنتی امپراتوری قسطنطنیه به دوران پادشاهی بیزانس برمی‌گردد.

البته که این کتابخانه یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه های جهان است زیرا در سال ۳۶۱ پس از میلاد بنا شده است.

این کتابخانه با هدف حفظ آثار مکتوب و ادبی مرتبط با یونان باستان راه‌اندازی شد.

بقایای مستندات به‌جامانده از  کتابخانه سلطنتی اسکندریه نیز به اینجا آورده شد.

این کتابخانه سلطنتی نیز چند بار آتش‌سوزی به عمر خود دید اما برخی از مکتوبات آن در امان ماند.

پس از سقوط حکومت قسطنطنیه در سال ۱۲۰۴ بعد از میلاد، دیگر رسماً کتابخانه‌ای وجود نداشت اما برخی از متون آن در قرن‌های بعد نجات یافت.

کتابخانه سطنتی دانمارک

کتابخانه سلطنتی دانمارک در کپنهاگ واقع شده است و در واقع به نوعی کتابخانه ملی این کشور است.

این کتابخانه سلطنتی همچنین یکی از کتابخانه های دانشگاهی در کپنهاگ نیز به شمار می‌رود.

کتابخانه سلطنتی بلژیک

کتابخانه سلطنتی بلژیک که قدمت آن به دوران دوک‌های بوگوندی برمی‌گردد،همان کتابخانه ملی امروزی در  بلژیک است.

سلطنتی در نیمه دوم قرن بیستم و در بروکسل ساخته شد.

جالب است بدانید که بیش از ۴ میلیون جلد کتاب در کتابخانه سلطنتی بلژیک نگهداری می‌شود.

همه کتاب‌هایی که تاکنون در بلژیک منتشر شده در این کتابخانه یافت می‌شود.

علاوه بر این، اگر نویسنده‌ای بلژیکی، کتابی را در خارج از این کشور منتشر کرده باشد، باز هم می‌تواند یک جلد از کتاب خود را به این کتابخانه بسپارد.

کتابخانه سلطنتی بلژیک از این نظر که نقاشی‌ها، حکاکی‌ها و سکه‌های قدیمی را هم در خود جا داده است، به موزه شباهت دارد.

شاید این پرسش برایتان پیش آمده باشد که اگر به بلژیک سفر کنید،می‌توانید به این کتابخانه سلطنتی هم سری بزنید یا خیر؟

باید بگوییم که متأسفانه خیر!

 آغوش این کتابخانه سلطنتی فقط به روی اعضای آن باز است.

می‌خواهید عضو  کتابخانه سلطنتی بلژیک شوید؟

باید دست‌کم هیجده‌ساله باشید و حق عضویت سالانه بپردازید.

کتابخانه کاخ مافرا در لیسبون پرتغال

کتابخانه کاخ یا قصر مافرا اکنون دیگر کتابخانه سطنتی نیست اما روزی، روزگاری پادشاهی آن را ساخته است.

برای همین است که دلمان نیامد این کتابخانه باشکوه را در فهرست کتابخانه های سلطتنتی جهان معرفی نکنیم.

کاخ مافرا در حوالی لیسبون پرتغال قرار دارد.

این کاخ باشکوه سه بخش اصلی دارد: کلیسا، کتابخانه و قصر پادشاهی.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید ساخت این بنا در سال  ۱۷۱۷ آغاز شد.

در ابتدا کلیسا ساختند به میمنت تولد دختر پادشاهی به نام جان پنجم.

ساخت این بنا تا ۱۷۵۵ ادامه یافت و در فاصله این سال‌ها کتابخانه و قصر پادشاهی هم در کنار ساختمان کلیسا سر برآورد.

تا اینجا با چند تا از کتابخانه های سطلنتی جهان آشنا شدیم. نوبتی هم که باشد در ادامه می‌رویم سراغ ایران و کتابخانه سلطنتی کاخ نیاوران.

کتابخانه سلطنتی ایران در کاخ نیاوران

حالا که در این مقاله با برخی از کتابخانه های سلطنتیجهان آشنا شدیم، می آییم سراغ کشور خودمان.

کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران یا کتابخانه فرح پهلوی در سال ۱۳۵۵ در ضلع شرقی کاخ نیاوران بنا شد.

این کتابخانه دو‌طبقه‌ای است و یک زیرزمین هم دارد.

معماری این کتابخانه براساس معماری مدرت دهه پنجاه شمسی است.

بیش از بیست‌وسه‌هزار جلد کتاب در آنجا نگهداری می‌شود.

علاوه بر این، ردپاهایی از نگهداری نقاشی و برگزاری بزم‌هابی همراه با موسیقی نیز در کتابخانه سلطنتی کاخ نیاوران به چشم می‌خورد.

 کتابخانه سلطنتی ایران در کاخ گلستان

یکی دیگر از کتابخانه های سلطنتی ایران در کاخ گلستان است.

 از انجا که این کتابخانه در زمان قاجار راه‌اندازی شده، قدیمی‌تر از کتابخانه کاخ نیاوران است.

خانم بدری آتابای، یکی از کتابداران کتابخانه سلطنتی کاخ گلستان در مقدمه فهرست جلد دوم دیوان‌های خطی کتابخانه سلطنتی ایران چند صفحه‌ای درباره‌ی این کتابخانه توضیح می‌دهد.

این کتابخانه به همت فتحعلی‌شاه قاجار در کاخ گلستان بنا نهاده شده و به کتابخانه شاهنشاهی شهرت داشته است.

فتحعلی‌شاه با علاقه وافر که به هنرهای خطاطی و نقاشی داشته به اعتلای این هنرها کمک شایانی کرده است.

بر مبنای همین تلاش و تقلا، کتاب‌های نفیس مصور داشته و نگه می‌داشته است.

بعید نیست که توجه به حفظ همان کتاب‌ها جرقه‌ای شده باشد برای‌ راه‌اندازی کتابخانه سلطنتی کاخ گلستان.

این‌طور که بدری آتابای می‌نویسد، پس از مرگ ناصرالدین‌شاه رفته‌رفته کتابخانه سلطنتی کاخ گلستان از رونق می‌افتد.

یکی دیگر از نکات جالبی که آتابای به آن اشاره می‌کند، نام کتابداران کتابخانه‌ سلطنتی کاخ گلستان از آغاز تا زمان مسؤلیت خودش است:

• میرزا شفیع صدراعظم فتحعلی‌شاه قاجار
• نشاط اصفهانی
• حاج میرزا آقاسی
• ناصرالدین‌شاه قاجار
• لسان‌الدوله
• یوسف اعتصام‌الملک
• شیخ اسماعیل عضدی
• مرآت‌الممالک
• حبیب‌الله نوبخت
• مهدی بیانی
• بدیع‌الزمان فروزانفر
• بدری آتابای

کتابخانه کاخ گلستان همچنان از گردش روزگار در امان مانده و یکی از کتابداران خوش‌سابقه آن خانم ثقه‌الاسلامی بود که حدود دو دهه در دهه هفتاد و هشتاد شمسی در این کتابخانه به کتاب‌ها و کتاب‌دوست‌ها خدمت می‌کرد.

جمع‌بندی

در این مقاله با ۶ مورد از کتابخانه های سلطنتی جهان و ۲ مور از کتابخانه های سلطنتی ایران آشنا شدیم.

از تلاش‌های افرادی مانند آشور و اسکندر مقدونی و بیزانس گذشتیم تا به کشورهایی مانند دانمارک و بلژیک و پرتغال رسیدیم.

به سراغ کتابخانه های سلطنتی ایران رفتیم و رسیدیم به کاخ گلستان و کاخ نیاوران.

به‌خاطر اینکه ایران هم می‌تواند در بین کتابخانه های سلطنتی جهان حرفی برای گفتن داشته باشد، مدیون شاهان و کتابدارنیم:

از فتحعلی‌شاه و ناصرالدین شاه قاجار بگیرید تا شهبانو فرح پهلوی.

نقش کتابداران کاردان و نام‌آشنایی مانند یوسف اعتصام‌الملک، بدیع‌الزمان فروزانفر و بدری آتابای را نیز نباید دست‌کم بگیریم.